ملیحه پژمان

امروز، روزی متفاوت است؛ اهل بیت(علیهم السلام) آرام آرام پیش می‏آمدند و زمین زیر پایشان از تواضع، مانند حریر، نرم می‏شد.

عده‏ای سایه‌نشین- که همیشه در تاریکی به سر برده بودند- گویی قصد مقابله با نور داشتند و با صلیب‏های به ظاهر آراسته، با تردید در برابر پنج نور مقدس الهی ایستادند.

اما آنان که در هاله‏ای از نور پیش می‏آمدند، تبلور وجودشان مانند آب زلال و صداقت حضورشان مانند خورشید آشکار بود.

هستی، چنان غرق تماشایشان بود که انگار خداوند، بهشت را به معرض تماشا گذاشته است. تواضع خورشید در آسمان و کُرنش خاک در زمین نشان می‏داد که آن «پنج تن»، آیینه‏ جمال الهی‏اند؛ برگزیدگان راستین خداوند در زمین و عنایت الهی، آنان را زیر چتری از حمایت گرفته است. عطر «کسای» حقیقت از وجودشان می‏تراوید و نگاهشان آکنده از تبسّم مِهربانی بود.

راستی چه کسی می‌تواند این حقیقت را انکار کند؛ وقتی آدم(علیه السلام) بگوید: اِلهی یا حَمیدُ بِحَقّ مُحَمّدٍ صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم ...؟

وقتی نوح، ابراهیم، موسی و عیسی(علیهم‌السلام) بگویند: ... چه کسی می‏تواند انکار کند؟!

محمّد(صلی الله علیه و آله)یعنی: قرآن، یعنی: لَوْلاک لَما خَلَقتُ الْاَفْلاک. علی(علیه‌السلام) و فاطمه(سلام الله علیها)، حسن و حسین(علیهماالسلام) یعنی: محمد(صلی الله علیه و آله)، یعنی: اِنَما یُریدُ اللّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجسَ اَهْلَ البَیْتِ و یُطَهِّرَکُمْ تَطْهیرا.

چه کسی می‏تواند سخاوت خورشید، شرافت ماه، صداقت آب، کرامتِ درخت و نجابت گل را نادیده بگیرد.؟

در این لحظه بود که رنگ از رخسار «ابو حارثه» و نصارای نجران پرید و لرزش دست‏هایشان، نشان از ضعف و پشیمانی داشت. نجوایی در ضمیر ناخودآگاه ابو حارثه جریان گرفت...

محمد(صلی الله علیه وآله) عطر پیامبران دارد، مانند پیامبران می‏نشیند و آسمان و زمین می‏ستایندش. پس اگر لحظه‌ای دست‏هایش بوی قنوت بگیرند، توفان خشم الهی، همه‏ دشت‏ها و کوه‏ها را متلاشی خواهد کرد.

ابوحارثه بلند می‌شود و سر بر آستانِ کبریایی پیامبر(صلی الله علیه وآله) گذاشته و می‌گوید: ای ستوده‏ترین خلقت الهی، ای آسمانی‏ترین آیینه‏ خلقت و ای حقیقت محض! رضای ما، در رضایت توست و ما تسلیم حکم تو هستیم...

همزمان با فرا رسیدن روز مباهله و سالروز نزول آیه تطهیر؛ فرازهای تاریخی این مناسبت و جایگاه اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم السلام) را در گفت‌وگو با کارشناسان مورد بررسی قرار داده ایم که در ادامه می‌خوانید.

مباهله در تاریخ اسلام

یکی از مهم‌ترین وقایع تاریخ اسلام، روز مباهله و نازل شدن آیه تطهیر به قلب مقدس رسول خدا(صلی الله علیه وآله) است که اتفاقاً این آیه فارغ از بعد معنوی، جایگاه راهبردی در فرهنگ شیعه دارد، حجت الاسلام والمسلمین حیدری کاشانی در این زمینه می‌گوید: مباهله، روز تاریخی و سرنوشت ساز در اسلام و سندی بر حقانیت ولایت و عزت شیعیان است و مباهله از ریشه «بهل» و به معنی رها کردن و از قید و بند آمده که در جریان دعوا طرفی که بر حق است، طرفی را که باطل و بر خلاف حق است، لعن و نفرین می‌کند.

ماجرای مباهله

وی ادامه داد: ماجرای مباهله به شبهاتی برمی‌گردد که از سوی اندیشمندان مسیحی مطرح شد و با وجود اینکه رسول خدا(صلی الله علیه وآله) به تمامی پرسش‌های آن‌ها پاسخ دادند، باز هم عده‌ای قانع نشدند و همچنان تأکید داشتند، حضرت عیسی(علیه السلام) را خدا می‌دانند؛ چون مردگان را زنده کرد و بیماران را شفا بخشید و از گِل، پرنده‌ای ساخت و به پرواز درآورد. اما رسول خدا(صلی الله علیه وآله) فرمودند:«نه! او بنده خدا و مخلوق اوست که او را در رحم مریم قرار داد و این قدرت و توانایی را خدا به او داده بود.» از آنجا که مسیحیان، نمی‌توانستند حرف پیامبر(صلی الله علیه و آله) را باور کنند و به دنبال هم بهانه می‌آوردند، پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) دیدند، مسیحیان نجران بر اشتباه‌های خود لجاجت دارند؛ با آن‌ها قرار مباهله گذاشتند.

این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه می‌گوید: روز مباهله رسول خدا(صلی الله علیه وآله) دخترشان حضرت زهرا(سلام الله علیها)، دامادشان حضرت علی(علیه السلام) و دو نوه گرانقدرشان امام حسن و امام حسین(علیهما السلام) را به محل مباهله آوردند. آن حضرت همه را زیر عبا گرفتند و این آیه را تلاوت کردند: «إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا؛ همانا اهل بیت از هر گونه پلیدی دور هستند و همواره مطهرند.» در این لحظه علمای نجران پس از مواجه شدن با این پنج نور مقدس، عقب‌نشینی کردند و مقرر شد، طی قراردادی مسیحیان نجران جزیه پرداخت کنند تا حکومت اسلامی و پیامبر خدا(صلی الله علیه وآله) از جان و مال آن‌ها محافظت کند.

اهداف مباهله

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحمید میرباقری نیز با اشاره به اهداف مهم روز مباهله تصریح می‌کند: مباهله، آخرین تدبیر پیامبر(صلی الله علیه و آله) برای تثبیت استدال‌های دین بود و پیشنهاد مباهله را کسی می‌دهد که بر حقانیت خود پافشاری داشته باشد و در این واقعه، حضرت رسول(صلی الله علیه و آله) مباهله را مطرح کردند، ضمن اینکه نبوت و رسالت پیامبر(صلی الله علیه و آله) را هم به روشنی اثبات می‌کند.

این استاد اخلاق و معارف اسلامی ادامه می‌دهد: مباهله به این مسأله تأکید دارد که حضرت عیسی(علیه السلام) مخلوق و فرستاده خداست و همه در پرتو ذات حق خلق می‌شوند و می‌میرند و انسان نباید بدون تحقیق و مطالعه دنبال رو دیگران باشد.

وی تأکید می‌کند: مباهله و توجه به اهداف متعالی آن، انسان را از ورطه گمراهی و تباهی نجات می‌دهد، ضمن اینکه این قضیه نشان داد که اهل بیت پیامبر(صلی الله علیه و آله) همگام و همراه ایشان برای رسیدن به حق هستند.

بهترین جایگاه در قرآن

حجت الاسلام والمسلمین میرباقری در ادامه با اشاره به جایگاه اهل بیت(علیهم السلام) در آیات و روایات قرآنی تصریح می‌کند: قرآن کریم بصراحت از منزلت و جایگاه اهل بیت(علیهم السلام) یاد کرده و می‌فرماید: « آنان را به بهترین منزل ها و مقامات قرآنی فرود آورید.» از این آیه دو معنا متبادر است، نخست اینکه آنان را به همان جایگاه‌های نیکویی که قرآن را قرار می‌دهید، مانند اطاعت و احترام قرآن قرار دهید و معنای دوم اینکه برای آنان بهترین جایگاهی را که قرآن برایشان در نظر گرفته است، قرار دهید؛ چنانکه قرآن فرموده:«ِانَّمَا وَلِیُّکُمُ اللّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ آمَنُواْ الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاَةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَهُمْ رَاکِعُونَ؛ سرور و مهتر شما تنها خداوند و پیامبر اوست و کسانی که ایمان آورده اند؛ همان کسانی که نماز را برپا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌پردازند.»

وی ادامه می‌دهد: بخشی از آیات قرآن به مسأله طهارت و پاکی اهل بیت(علیهم السلام) و دور بودن این بزرگواران از هرگونه پلیدی اشاره دارد؛ «إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرا؛ خداوند می‌خواهد آلودگی را فقط از شما خاندان پیامبر بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند.»

حجت الاسلام والمسلمین میرباقری با اشاره به تأکید قرآن به مسأله فرمانبرداری و اطاعت از امر رسول(صلی الله علیه وآله) و ائمه هدی(علیهم السلام) می‌گوید: آیه اطیعُواْ اللّهَ وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِی الأَمْرِ مِنکُمْ؛ از خداوند اطاعت کنید و از پیامبر و اولی الامر خود اطاعت کنید.» اشاره به مسأله ولایت پذیری، فرمانبرداری و اطاعت از امر رسول خدا(صلی الله علیه وآله) و ائمه هدی(علیهم السلام) دارد و جالب اینکه این آیه تنها در شأن این بزرگواران نازل شده و برای فرد دیگری جز این ایشان مصداق ندارد.